Sveti Irinej, episkop Lionski, spada u najznamenitije oce i učitelje Crkve. Živio je i podvizavao se u drugom vijeku, posvetivši sav svoj život borbi protiv gnosticizma. Njegov značaj za hrišćansku Crkvu drugog vijeka može se porediti sa značajem Svetog Atanasija Velikog za Crkvu četvrtog vijeka. Obojica su se u svom životu i radu istakli kao zaštitnici čistog, nepovrijeđenog crkvenog učenja protiv lažnih jeretičkih učenja svog vremena: Sveti Irinej – protiv gnosticizma, Sveti Atanasije – protiv arijanizma.

Sveti Irinej je rođen u gradu Smirni, u Maloj Aziji; od rane mladosti predao se temeljnom izučavanju jelinske mudrosti i postao odličan znalac grčke poezije, filozofije i ostalih jelinskih nauka. Ipak, svjetovno znanje nije zanelo mladog Irineja. Čuvši za duhovnu mudrost, hrišćansku mudrost, i počevši se upoznavati s njom, on se oduševio njome i želio da je svim srcem usvoji, osjećajući njenu spasonosnost i neizmjernu važnost.

Po povratku iz Rima, sveti Irinej stupi na arhijerejski presto svetog Potina, nakon što ovaj mučenički postrada. Kao arhijerej, sveti Irinej mudro rukovodaše svojom lionskom pastvom u teškim vremenima, jer su mnoge nevolje napadale Crkvu Hristovu: neznabožački idolopoklonici progoniše hrišćane, a bezbožni jeretici stvarahu pometnju i razdor u Crkvi Božijoj. Sveti Irinej trpljivo podnošaše radi imena Hristovog pritiske i neprijatnosti koje mu nanosiše idolopoklonici, a protiv jeretika neustrašivo vojevaše svojom riječju i svojim knjigama. Arhijerejska djelatnost svetog Irineja ne ograničavaše se samo na Lion, čije sve građane on prevede u hrišćanstvo, nego se proširi na cijelu Galiju. Osim toga, sveti Irinej održavaše žive veze sa rimskom crkvom i sa maloazijskim crkvama, o čemu svjedoče njegove poslanice, upućivane tamošnjim episkopima.

Veliku revnost pokaza sveti Irinej u razobličavanju i opovrgavanju tadašnjih jeretičkih učenja. U tom cilju on napisa mnoge knjige, u kojima bogomudro opovrže zablude jeretika i izloži i odbrani istine hrišćanske vjere. Od svih njegovih djela najznačajnije je ono pod nazivom: „Protiv jeresi“, ili tačnije: „Razobličenje i opovrgavanje lažnozvanoga znanja“, u pet knjiga. Ovo djelo sveti Irinej poče pisati na molbu jednog svog prijatelja radi opovrgavanja jeresi valentinijana, koji u to vrijeme silno proširiše svoje lažno učenje ne samo u Rimu nego i u Galiji. Zatim, želeći da pokaže lažnost i suštinu Valentinove jeresi, koja ponavlja zablude ranijih jeretika, sveti Irinej opisa stare jeresi koje su se ranije pojavile i stupile u borbu sa hrišćanstvom, bogomudro pobijajući sve zablude jeretika i raskrivajući jedino spaconosno učenje hrišćanske Crkve.

Rukovodeća misao bogomudrog oca, svetog Irineja, jeste ova: „Svako ko želi da zna istinu, treba da se obrati Crkvi, jer su apostoli samo njoj jedinoj saopštili božansku istinu, i, kao bogataš u riznicu, položili u nju sve što se odnosi na istinu. Samo je Crkva vrata života.“

Ovakvo značenje Crkve, kao jedine nepogrešive čuvarke i nositeljke istinskog apostolskog predanja, sveti Irinej zasniva na tome što u Crkvi stalno obitava Duh Sveti i neprestano deluju božanski darovi i sile. Duh Božji, po učenju svetog Irineja, prisutan je u Crkvi od samog njenog osnivanja. On je kao život i duša Crkve; On je pokreće i upravlja njome onako kako duša pokreće i upravlja članovima našeg tela. U Crkvi je dato sve čime se izvršuje naše spasenje. Zbog toga što u Crkvi stalno i neposredno prebiva Duh Božji, ona nikada ne može pogrešiti ili pasti u zabludu. Božanska istina, predata joj usmeno ili pismeno od svetih apostola, ostaće uvek jednaka, čista i božanstvena kao što je bila i u vreme apostola, jer jedan i isti Duh Sveti delovao je i u apostolima, a deluje i sada u Crkvi – u licu njihovih nasljednika. Apostolsko prejemstvo čuva se u Crkvi svuda i neprekidno, a s njim i apostolsko predanje u njegovom čistom i nepovređenom vidu.

Uopšteno, sveti Irinej uči da Crkva, iako rasijana po cijelom svijetu, čuva jedno i isto učenje prisustvom jednog i istog Duha Božjeg i neprekidnošću apostolskog zvanja. Crkva podjednako vjeruje, propoveda i predaje, imajući kao jednu dušu i jedno srce; podjednako propovijeda istinu i prosvećuje svuda po svijetu. Kao što je sunce jedno i isto za cijeli svijet, tako i propovijed istine sjaji i prosvećuje u cijeloj Crkvi.

Time učeći i usmjeravajući vjerne, sveti Irinej spase mnoge od neznabožačkog idolopoklonstva i jeretičkih zabluda; mnoge hrišćane on nastavi na put spasenja, a neke ukrijepi na mučenički podvig. Naposljetku, i sam postrada za ime Hristovo u vrijeme cara Severa: njemu bi odsječena glava. Tako sveti Irinej primi slavni vijenac mučeništva u carstvu Gospoda našeg Isusa Hrista.

U skladu s ovim, hrišćani danas treba da odu u crkvu i zapale svijeću.